Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan, İkinci Karabağ Savaşı’ndan bu yana hiçbir Ermeni siyasetçinin yapmadığı şekilde Türkiye ve Azerbaycan ile ilişkileri geliştirmeye çalışıyor ve bunu yaparken Kafkasya’nın ezberlerini bozuyor.
Paşinyan’ın geçen haftaki Türkiye ziyareti, yansıttığı çatışmalar ve vadettiği gelişmeler bakımından Ermenistan’ın çapını fersah fersah aşacak boyutta. Çünkü hem yapmak istedikleri hem de karşısına çıkan engeller büyük.
Aslında Paşinyan’ın siyasi geçmişinin kökeninde belalı bir gazetecilik serüveni var. 90’lardan itibaren Rus-Ermeni oligarşisine açtığı cephe ve buna karşılık gördüğü ağır zulümle biliniyor. Irkçı Sarkisyan-Koçaryan oligarşisi, yolsuzluklarını bir bir ortaya döken muhalif gazeteci Paşinyan’a defalarca saldırdı. Buna fiziksel saldırılar, davalar, hapis hatta arabasını havaya uçurmak da dahil. Bu bakımdan Paşinyan’ı yaşayabilmiş ve siyasi güce erişebilmiş bir Ermeni Navalni gibi de kabul edebiliriz.
Paşinyan’ı esasen farklı kılan, 200 yıllık Rus jeopolitiğini reddetmesi. 1813 Gülistan ve 1828 Türkmençay antlaşmaları sonrası genel Rus tutumu, Hazar Denizi’nin iki yakası arasındaki Türk sürekliliğini kırmak olmuştur. Bölgede Türk demografisinin sonunu getiremek ve taşıma Ermeni nüfus yoğunlaştırarak bugünkü Ermenistan’ı bir kama gibi araya sokuşturmak, Rus aklının ürünüdür. Aynı akıl, Karabağ’da bir özerk jeopolitik mayını da kurgulamıştır ki İkinci Karabağ Savaşı’nda esasen bu Rus mayını temizlenmiş oldu.
Yaşananlar, Paşinyan’ın kabahati olmadığı gibi haklılığının da kanıtıydı. O da isyana dönüşen protestolara, ölüm tehditlerine ve darbe girişimlerine rağmen siyasi duruşundan taviz vermedi. Böylece Irkçı-Moskovacı-Kilise statükosunun üstüne atmaya çalıştığı Karabağ lekesi üstüne yapışmadı. İstifa edip, partisini de ittifaktan koparıp seçimlere ayrı girdi. Seçim zaferini kazanınca Karabağ’ı kaybetmenin faturasından (aslında Karabağ kamburundan) tamamen kurtuldu ve daha güçlü bir siyasi pozisyonla yeniden Başbakan oldu. Bu da başlı başına önemli bir siyasi derstir.
Şimdi Paşinyan, Zengezur Koridoru fikrini kararlı bir şekilde savunarak daha güçlü aksiyon alabiliyor. Hatta projeyi, 2023’te tanıttığı “Barış Kavşağı” ulaştırma projesinin parçası olarak sunuyor. Ermenistan’ın çapını düşünecek olursanız bizdeki herhangi bir büyükşehir belediyesinin birkaç ayda tamamlayacağı bir altyapı bu. Ama en basitinden Bakü-Tiflis-Ceyhan boru hattının Ermenistan’ı nasıl by-pass ettiğini düşünecek olursanız; Ermenistan bir koyar ve on değil belki yüz alır. Ama asırlık Ermeni ırkçılığı, “Türklere râm olma” kompleksini aşabilir mi, asıl soru bu.
Şimdi kimileri, Paşinyan’ın İstanbul’da Ermeni Cemaati ile buluşurken sarf ettiği sözlere şaşıracaktır: “Barış Kavşağı, Turan yoluna engel değil. Yol hazır zaten. Bir su yolu varsa bu suyu hep beraber içebiliriz. Bir engel yok.”
Yetmediyse yakın zamanda sözde “Ermeni Soykırımı” iddialarını Sovyet propagandası olarak mahkum etmesini de hatırlatalım.
Sanırım karşımızda 200 sene sonra ilk defa “Rus’a, Fransız’a, İngiliz’e uşaklık edeceğime Türk’e hizmet ederim” diyebilen, Ermenilerin refahını ve geleceğini Türk birliğinde görebilen açık fikirli bir Ermeni var. Öbür tarafta da “Türklere boyun eğmeyelim” ama hırsız uğursuz gibi elli bin yüz bin sızıp kaçak, sosyal güvenliksiz, niteliksiz çalışalım diyen vizyonsuz statükoculuk var.
1991’de bağımsız olur olmaz Karabağ’da soykırıma girişince Türkiye üzerinden dünyaya açılma fırsatını kaybeden, kendi içine çökmüş, diaspora ergenlerinin anca adını bağırdığı koma halinde bir Ermenistan için daha iyi bir çıkış var mı?
Rus kurgusu bir devleti mağduriyet hikâyeleriyle bir arada tutmak elbette mümkün. Değil 35, 100 yıl bile sürer… Sözde “Artsakh” haydutları hiç kaşınmasa belki o da mümkündü. Paşinyan’ın farkı işte tam da burada ortaya çıkıyor. Paşinyan, bir Nazi rejimini normalleştirmeye çalışıyor. Vaftiz edilmiş bir IŞİD’i medenileştirmeye çalışıyor da diyebiliriz.
Ermeni Apostolik Kilisesi ile yaşadığı gerginliğin sebebi de bu. Zareh Aşuryan diye bir papaz, hafta başında Paşinyan için sosyal medya üzerinden “sünnetli” göndermesi yaptı. Paşinyan da bunun üzerine “isterlerse gösterebilirim” diye cevap verdi. Ermenistan’da kıyamet kopmuş, papazlarla böyle konuşulur mu, diyorlar. Papaz böyle konuşur mu diye soran yok.
Aslında bu gerginlik, bir yandan Paşinyan’ın Ermeni Kilisesi’nin yetkilerini budama girişimine, öbür yandan kilisenin, Koçaryan, Sarkisyan ve Rus-Ermeni oligarkların da dahil olduğu yeni bir darbe girişimi iddiasına dayanıyor. İşin magazinel boyutu da eksik değil. Ermeni Apostolik Kilisesi lideri II. Karekin’in gayrımeşru çocuğu olduğu iddiaları ayyuka çıkmış durumda ve Paşinyan, siyasi aksiyonunu alırken buradan vurmayı da ihmal etmiyor.
Özetle Paşinyan, emperyalist kurgunun sürdürülemezliğini görerek tarihi bir fırsat elde etmeye çalışıyor. Çok daha şanslı olmasına rağmen yine emperyalist eliyle Türklük aleyhine kurgulanmış Yunanistan da bugün benzer bir kadersizlik içerisinde… Yunanistan’ın Paşinyan’ı nerede sorusu, bugün sorulacak en anlamlı sorulardan biri.
Daha büyük soru; Türkiye, tarihin getirdiği bu büyük fırsatları değerlendirebilecek durumda mı?
Tarihinin en büyük Türk düşmanı iktidarıyla, paçasından medeniyetsizlik akan AKP’li kadrolarıyla mümkün mü? Peki, asılsız emperyalist iddialarına ses çıkaranı bile Meclis’te cezalandırmayı seçen muhalif (!) CHP’liler, bu konuda umut vadediyor mu?
Hatta iddia ediyorum, Paşinyan’ın “Mustafa Kemal’in askerleriyiz” sloganına alerjisi, Türk siyasetini işgal edenlerden daha hafiftir.
Sanırım Paşinyan’ın önündeki en büyük engel Ermenistan’da değil Türkiye’de.
